Ortaca (Hêştrek) köyü Mardinin Midyat ilçesine bağlıdır. Mardin´e 85 Midyat´a 23 km uzaklıktadır. Köyün geliri Tarım ve hayvancılıktır. Karasal iklime sahiptir.

Coğrafi yapısı yüksek olmayan dağlara sahiptir. Köyün etrafında dere ırmak gibi doğal su kaynakları yoktur.

Ormanlık alanları vardır. Ormanları genelde meşe (Palamut)ağaçlariyla kaplıdır.
Yabani hayvan olarak kınalı keklik, Tavşan, Tilki, Yılan, Porsuk, gibi hayvanlar bulunur. Kınalı keklik bilinçsiz avcılık yapıldığı için nesli tükenmek üzeredir.

Genelde tarıma elverişli düz toprakları yoktur.
Ekin yapılabilen yerlerde buğday,mercimek,arpa, kavun,karpuz,domates,gibi bakliyat,meyve ve sebze türleri sussuz yetişir.

Ağaç olarak Badem, İncir, Kayısı, Kiraz, Armut, Nar, Dut, Antep fıstığı yetişir.

Köyde su şebekesi vardır. Her evde musluk tesisatı mevcuttur.
Su sondajlama tekniğiyle depoya pompalıyarak köye dağıtılır.

Köyde 10 tane mini market bulunur.
2 tane cami vardır. Köyün tamamı muslumandır.250 hane ve yaklaşik 4000 bin dolayında nüfüsa sahiptir. Köyün 4/3ü Köy dışında yani Kürdistan, Türkiye ve Avrupa´nin Çeşitli yerlerinde yaşamaktadırlar. Köy nufusunun çoğu gençlerden oluşur.
Köyün geçim kaynağı Hayvancılık, Tarımcılık (Bağcılık) ve yazın gençlerin metropollara gidip, inşaat ve çeşitli işlerde çalışılarak sağlanır.

Tarihi araştırmalarımız´dan elde ettiğimiz verilere göre, Hêştrekê Türabdin Bölgesi ve Tor merkezi olarak bilinen köy, çok eski bir tarihe sahiptir.

Köyün tarihiyle ilgili net bilgiler elimizde yoktur.
Fakat köyün asurlular tarafından kurulduğu tahmin edılıyor.
40 yıl öncesine kadar köyde Süryaniler´de yaşardı.Köyde harabe halınde 7 tane kilise olduğu tespit edilmiştir.
Ve bu kiliselerin kalıntıları net bir şekilde görülüyor.

Ayrıca köyün altında neolitik dönemden kaldığını tahmin ettiğimiz mağaralar var.
Köyün eski adı hêştrek ê´dir. Ayrıca yaptığımız araştırmalar sonucunda hêştrekê isminin köyde en son yaşiyan süryanilara göre, Aştrako´dur.Yani birlık, katılım yada ortaklık anlamına gelmektedir.

Kimisine göre´de akad tanrıçası aşthardan geldiğini öğrendik. zaten asuri kaynaklarında köyün ismi aşthrakê olarak geçiyor.

Kimi kaynaklara göre´de Hêştrêkê nin İsmi Aşthar´dir. Bu İsim aşk ve bereket tanrıçası olan ve günümüz Adiyla tanrıça işthardan gelmedır. tarih kitaplarında tanrıçanın ismi işthar-aşthar olarak geçiyor.

Ve köyde bulunan bir kilisenin dünyada kurulan mesihilere ait en eski kileselerden olduğu tarihi kaynaklarda yer almaktadır.
Ve bu kiliselerden birisinin adıda Mor-adey kilisesidir.

Köydeki kiliselerde adları tarihleri ölüm nedenleri ve bazılarının kimler tarafından öldürüldüğü net şekilde yer alan 34 tane keşe rahip ve şamas görev yapmıştır.
En eskisi ms 2. yyılda görev yapmış bu keşe'lerin net tarihleri ve isimleri aşağıdadır.

Midyat'ın adını tanrıça matiattan ve mardin'in tanrı marduktan aldığı gibi, köy çok eski tarihlere dayanıyor.
Köy'deki kalıntılar neolitik çağlara kadar dayandığını tahmin ediyoruz. Köyün ilk sakinleri hakkında net bilgilere sahip değiliz fakat asurluların çok güçlü olduğu dönemde köyü ele geçirdiklerini düşünüyoruz. Daha sonra mesihi dönemine geçişte süryaniliği kabul etmişlerdir.
Ve bu dönemde MOR-ADEY adında bir kilise inşa edilmiştir. Bu kilise'nin Hax köyündeki meryama kilisesinden sonra inşa edilen en eski kilise olduğu tarih kitaplarında yer alıyor.

Köyde toplam 7 kilisenin olduğu söylenıyor ama diğer kiliseler hakkında net bilgilere sahip değiliz.
Fakat bu kiliselerde görev yapan ve o dönemlerde yaşayan keşe şamas ve rahiplerden net bir şekilde bahs ediliyor. Ve bu şahısların isimlerini alta okuyabilirsiniz.

1.Davut, Daniel, Saliba ve Şamuel adındaki dört şahıs 209 yılında nedenini bilmediğimiz bir sebeple öldürülmüşlerdir.
Ve bu tarihi bilgiyi bir taş üzerine yazan Habib adında bir rahiptir. ve bu rahipte o dönemde Hêştrekê´de görev yapmıştır.

2. keşe Şamuel:ms.259 yılında Hêştrekê´de görev yapmıştır.

3.keşe Şolomon:ms 270 yılında görev yapmıştır.

4.rahip nuh:ms.283 yılında kilisenin başrahibi olmuştur. Ve bu dönemde grekler yani yunanlılar bölgede hüküm sürüyordu.

5.keşe hilwan: Hêştrekê´de görev yapmış ve ms 369 yılında Cuma günü ölmüştür.

6.keşe Saliba: yılını bilmiyoruz ama 10 ekim Cuma Günü öldüğü yazılıdır.

7. Keşe Davut: Keldaniler tarafından öldürülmüştür. Oğlu Şalamon tarafından gömülmüştür.
Ve diğer oğlu keşe Şamuel bu bilgileri bir taş üzerine yazmıştır.

8.Keşe Hayo
9.Keşe Fatrus
10.Keşe Adey
11.Keşe Haskıyel
12.keşe abrahim
13.keşe sawıre
14.keşe şamuel
15.keşe nilwan
16.şamas yahkup
17.şamas muşe
18.keşe abraşim

bu şahısların tarihleri yazılı değil.

19.keşe muşe: danielin oğludur.
20.şamas gabriel:başrahip eyyubun oğludur.
21.ebu şahıl hax müslümanları tarafından 7.yy.da öldürülmüştür.

22.ebu cheleb:abu şahıl ile birlikte öldürülmüştür.
bişar adında bir köylüde onlarla birlikte öldürülmüştür. Ve bu olay şamas daniel tarafından tarihin sayfalarına yazılmıştır.

23.şamas ebu waşhar:iyi kalpli yardımsever ve sevilen biri olduğu ve genç yaşta vefat ettiği için heştrekeliler günlerce yasını tutmuşlardır.

24.keşe iwanis:şamuel ve daniel adında iki kişi onun ismini yazmıştır.

25.abraham:yusufun oğludur.
26.keşe şamhun:keşe ehwanın oğludur.
27.keşe muşe
28.keşe yuhanna:8 mayıs 1605 yılında öldürülmüştür
29.şamas lahasor: 8 mayıs 1605 yılında yuhanna ile birlikte ölmüştür. yuhanna öldürülmüştür. fakat lahasorun neden ne sebeple öldüğü yazılı değil. lahosor
zebda adında bir Hêştrekelinin oğludur.
30.keşe wahbun:
31.keşe daniel:16. yy da yaşamış muşe adındaki oğlu onun ismini yazmıştır.
32.keşe ishak: 1650 yılında nisan ayında ölmüştür.
33.şamas saliba:16. yy.lın sonlarında nisan ayında ölmüştür.

Yukarıda adlarını ve tarihleri yazdığım şahısların tümü heştrekêdeki kiliselerde görev yapmıştır.
isimleri tarihin sayfalarına net bir şekilde yazılmıştır.

Ayrıca heştrekêdeki yazıtlarda Bahmınmınê köyündeki kilisenin 1172 yılında restore edildiğinin Mınê adlı bir Hêştrekêli yazmıştır.
Selhêde bulunan kilisenin ibadet yeri yani medbahasının Keşe Davut tarafından tadilat edildiğini Gabriel adında bir hêştrekêli yazmıştır..

Bu tarihi bilgilerin kaynağı turabdin tarihinde yer alıyor.1887 yılında süryani kadim patriği 1. afram barsawmo merignayitis tarafından yazılmıştır.
Kitaptaki tarihler yunani takvimine göre yazılmıştır.
hesaplama yöntemi ile net tarihi yazdık.

NOT:yunanlıların tarihi miladiden 321 yıl önce başlamıştır.

1600 li yillara kadar köyde yaşiyanların tamamının suryanilerden oluştuğu, daha sonra Aslan Adında ilk bir muslumanın Xelila köyünden Hêştrekê´ye göç ettiği,
yani şu anda Aslanki sülalesi olarak bilinen Hêstrek´li çok aile vardir.
Ve daha sonraları değişik yerlerden bu köye, göc eden başka musluman aileler olmuştur.
Şu anda köyde yaşiyanların tamamı musluman kürtlerden oluşmaktadır.

 

Not:Çeşitli kaynaklar araştirilip Hêştrek tarihi ile ilgili bu bilgiler elde edilmiştir.
Hêştrek tarihi ile ilgili farkli bilgilere sahip olan varsa lütfen bize yazin.

 

Hazirlayan: Tahir KÖÇER 12.08.2008

 

 

 E mail:hestrek@hotmail.de

    tahirkocer@hotmail.com